COVID-19 en de ’tsunami’ van psychische klachten

In de loop van juni 2020 verscheen een artikel op VRT NWS van prof. Patrick Luyten (KULeuven). Daarin relativeerde hij de ’tsunami’ aan psychologische klachten die zouden ontstaan door de Coronacrisis, zonder de ernst ervan te onderschatten. Voorspellende cijfers uit vroeger onderzoek die Luyten wilde toevoegen aan het artikel ontbraken echter. Daarom willen we ze hier presenteren.

Volgens Patrick Luyten val je in onzekere tijden best terug op goed onderbouwde wetenschappelijke modellen om voorspellingen te maken. En die zijn er. Er wordt al decennialang onderzoek gedaan naar de veerkracht van mensen na ingrijpende ervaringen door toonaangevende onderzoekers uit de VS,
zoals George Bonanno (Columbia University) en Ann Masten (Minnesota University), Michael Ungar uit Canada (Dalhousie University) en Ruth Feldman uit Israël (Interdisciplinary Center Herzlia).

Hieronder enkele voorspellende cijfers:

Vnl. gebaseerd op Bonanno GA, et.al. 2011, Annu Rev. Clin. Psychol. 7:511-35

Zes groepen

Er vallen een 6-tal groepen van mensen te onderscheiden inzake veerkracht na ingrijpende gebeurtenissen. De term veerkracht (‘resilience’) verwijst naar de capaciteit van mensen om zich aan te passen aan ingrijpende negatieve ervaringen.

• De eerste en grootste groep omvat mensen die slechts een tijdelijke en beperkte impact ondervinden op hun geestelijke gezondheid (35-65%).
• Opvallend is een kleine tweede groep die na een ingrijpende gebeurtenis net beter gaat functioneren (5-10%). Hier wordt soms gesproken over ‘post-traumatische groei’.
• Een derde relatief grotere groep (15-25%) ontwikkelen wel degelijk psychologische problemen. Deze kunnen enige tijd aanhouden. Het goede nieuws is dat deze groep van mensen, al dan niet met professionele hulp, na een tijdje de draad weer kan oppikken (herstel).
• Een belangrijke vierde groep (15%?) ontwikkelt pas klachten na enkele maanden of langer, doorgaans wanneer de crisis terug genormaliseerd is.
• Een vijfde groep ervaart reeds ernstige psychische problemen tijdens de crisis (5-30%). Zij geraken in een negatieve spiraal van relationele, psychologische of financiële ptoblemen. Zeker bij jongeren kan hierdoor hun toekomst ernstig gehypothekeerd worden.
• De zesde groep van mensen had reeds ernstige en langdurige problemen nog voor de crisis begon (5-15%). Deze problemen kunnen hierdoor nog ernstiger worden, waarbij deze mensen verdwijnen in toenemend isolement (zeker wanneer ze voordien nog geen hulpverlening hadden).

Wat leren de cijfers ons?

In de eerste plaats dat het psychologisch hulpaanbod best gediversifiëerd wordt en dat niet iedereen behoefte heeft aan psychische behandeling. Zeker voor de eerste twee groepen is het van belang gevoelens van stress en onbehagen te normaliseren. Deze gevoelens zijn perfect normaal en hoeven niet ‘getherapeutiseerd’ te worden. Dit laatste kan vaak meer kwaad dan goed doen.

Belangrijk is ook te bedenken dat ‘veerkracht’ niet louter aan het individu gebonden is. Veerkracht wordt immers voor een groot deel mee bepaald door de omgeving waarin je leeft en vooral hoe goed je ingebed bent in positieve relaties met anderen (‘verbondenheid’).

De derde en vierde groep kan wel baat hebben bij (professionele) ondersteuning. Zeker voor de vierde groep moet een duidelijk aanbod bestaan, want vaak lijken ze pas problemen te krijgen wanneer het stof van een crisis gaan liggen is. Dit is doorgaans typisch bij traumatisering in het algemeen. Het besef van een verband met schokkende ervaringen blijkt bij de betrokkenen dikwijls te ontbreken.

Voor de laatste twee groepen zal het vaak nodig zijn dat psychologische hulp proactief moet aangeboden worden. Het is niet onwaarschijnlijk dat veel mensen uit deze groep eerder zorgmijdend zullen handelen, omdat ze geïsoleerd zijn, het finaciëel moeilijk hebben, maar geregeld ook vanuit wantrouwen. Beleid en hulpverlening zullen hierbij dus initiatieven moeten nemen en niet wachten tot deze mensen zich aanbieden voor hulp.

Lees hier het artikel op VRT NWS van Patrick Luyten